Workum ligt in de gemeente Sùdwest-Fryslan in de provincie Friesland. Het heeft de geschiedenis van een stad maar de vriendelijke uitstraling van een dorp. In 2020 heeft het stadje 4440 inwoners.
Het langgerekte Zuiderzeestadje kwam in de 13e eeuw tot bloei en staat bekend om zijn prachtige gevels en onvoltooide Grote- of Gertrudiskerk. Workum stond vroeger in open verbinding via It Soal met de Zuiderzee waardoor levendige handel mogelijk was. Nog steeds verbindt deze 2 km lange zeearm Workum met het IJsselmeer. Veel koopmanswoningen liggen aan de Wymerts, een voormalig binnenwater, wat de lintbouw verklaart. Het binnenwater werd onbevaarbaar, de Diepe Dolte werd gegraven en de Wymerts in 1875 gedempt. De oude waterloop is tegenwoordig de hoofdstraat Sùd en Noard. In de 17e eeuw werden schelpen verwerkt waardoor de kalkindustrie, pottenbakkerij en zouthandel tot bloei kwamen. Workemer potten zijn bekend om de bruine kleur met gele decoraties.
De meeste bedrijven lagen aan de oostzijde van de stad, de straatnaam Pothuswijk, herinnert hier nog aan. De laatste pottenbakkerij sloot in 2005 zijn deuren, maar het bekende aardewerk wordt nog steeds gemaakt. In de 19e eeuw werd veel paling naar Engeland vervoerd, in de 20e eeuw verdween deze handel uit Workum. In 1694 startte Scheepswerf De Hoop, gesitueerd vlak bij de schutsluis van It Soal. Hier werden Kofschepen geproduceerd, zeilschepen geschikt voor de kustvaart, later kwamen daar vissersschepen bij. Door verzanding van It Soal en het inzakken van de zeehandel door de Bataafs-Franse periode kwam de zeevaart bijna tot stilstand. In de jaren zeventig is de scheepswerf gerestaureerd en beschikt nu over een museumhaven. Het 300-jarig bedrijf De Hoop restaureert en repareert nog blazers, botters en tjotters.
Welvaart kwam met pieken en dalen in Workum. Toen het vlak na 1900 slecht ging met Workum richtten vooraanstaande burgers de vereniging “plaatselijk belang” op om de bedrijvigheid te stimuleren. Er kwam aansluiting op het landelijke telefoonnet en de verzande haven werd aangepakt. In 1907 werd het duizendjarig bestaan van Workum op grootse wijze gevierd. Later zorgde “plaatselijk belang” voor de komst van een VVV en legde de basis voor een recreatief centrum.
In de 15e eeuw werd aanvang gemaakt met de bouw van een grote kerk. Tijdens regionale ongeregeldheden werd de kerk in aanbouw in de brand gestoken. Door geldgebrek is de kerk nooit afgemaakt en in 1615 werd de westzijde van het schip dichtgemaakt, toren en schip bleven gescheiden. De Grote-of Gertrudiskerk is de grootste Middeleeuwse kruiskerk van Friesland. Het interieur is prachtig met een heldere lichtinval, hoge ramen, veel ruimte, een prachtige preekstoel en twee historische orgels.
Aan de Merk (Markt) ligt de Waag, welke dateert uit 1649. Hier werden handelswaren gewogen die handelslieden en schippers aanvoeren. In 1899 verloor de waag zijn functie. Het heeft in de jaren die volgden vele functies gehad, tegenwoordig zetelt de plaatselijke oudheidkundige vereniging en de VVV in het historische gebouw.
