Aan de noordrand van de Veluwe, in de provincie Gelderland, ligt de kleine Hanzestad Hattem. Met een inwonertal van 12.600 (2024) zou Hattem eigenlijk niet thuishoren op mooistedorpjes.nl. Gezien de rijke historie van Hattem vinden we het belangrijk om deze stad toch te vermelden, waarbij we ons beperken tot Hattem binnen de stadsmuren.
De nederzetting Hattem wordt rond 800 genoemd in het overzicht van bezittingen van de abdij van Lorsch, waar het nog Hat-Heim werd genoemd. Destijds stonden er slechts twee hoeven. Hattem zou het heem zijn van de stam Chattuarii, ook wel Hattuarii of Hatten genoemd. Deze Germaanse stam leefde rond het begin van de jaartelling in de kustgebieden. Pas in 1176 werd Hattem een zelfstandig kerspel, nu beter bekend als parochie. Hattem kreeg in 1299 stadsrechten van Graaf Reinoud I van Gelre, waarna er een versterkte stad werd gesticht en Hattem uitgroeide tot een Hanze- en vestingstad. Met toestemming van Hertog Willem I van Gelre mochten de burgers die binnen de stadsmuren woonden vanaf 1401 in de Hoenwaard stenen bakken en hun vee laten grazen.
Overnachten in Hattem
In dit een charmant stadje op de Veluwe zijn enkele geweldige hotels te vinden, voor een onvergetelijk verblijf. Hotel Het Oude Politiebureau is een uniek boutiquehotel gevestigd in een voormalig politiebureau, met moderne kamers en een gezellige sfeer. Aparthotel Hattem combineert historische charme met moderne voorzieningen, perfect gelegen in het hart van Hattem. Voor een gezellig verblijf biedt BenBZuiderzee prachtige kamers met uitzicht op de rivier de IJssel. Elk hotel heeft zijn eigen charme en draagt bij aan een bijzondere ervaring in Hattem, een ideale bestemming voor een ontspannen weekendje weg.
De huidige kerk heeft een belangrijke rol gespeeld in het stadsplan van Hattem. Er wordt aangenomen dat er naast de kerk een kapel met toren heeft gestaan op de plek van het huidige centrum. De tufstenen toren, die dateert uit de 12e eeuw, zou hiervan het bewijs kunnen zijn. Met het verlenen van de stadsrechten werd het kerkelijk centrum verplaatst. De kerk werd gewijd aan Andreas, de patroonheilige van Hattem.
Kasteel Sint-Lucia, in de volksmond beter bekend als “Dikke Tinne”, werd gebouwd door Hertog Reinout IV van Gelre. Dit imposante bouwwerk had muren van maar liefst 7 meter dik. Jan II van Wassenaar werd hier van 1512 tot 1514 opgesloten in een ijzeren kooi die was opgehangen in een van de torens. Hij werd krijgsgevangen genomen en pas vrijgelaten na betaling van 20.000 pond. In 1580 kwam het kasteel in Spaanse handen onder leiding van Lodewijk van Montfoort. Na het verdrijven van de Spanjaarden kwam het kasteel in handen van de bevolking. Het werd deels gesloopt, waarbij twee torens werden opgenomen in de stadsmuur. In 1778 werden de torens van de ruïne verkocht voor afbraak. Het huidige pand op de Adelaarshoek 18 (Het Spookhuis) is het enige overblijfsel van het kasteel. Op het Tinneplein zijn de opgegraven contouren van de muren nog zichtbaar. Hier is ook een replica van de kooi te zien waarin Jan II van Wassenaar werd opgesloten. De windvaan van een van de torens, met daarop de Gelrese banier, is bij opgravingen gevonden en maakt nu deel uit van de collectie van het Voerman Stadsmuseum Hattem. De eerste steen van het kasteel uit 1404, de sluitsteen van het gewelf waaraan de Wassenaerskooi heeft gehangen, en een maquette van het kasteel zijn hier ook te bezichtigen.
Rond 1786 werden Hattem en Elburg bekend door een sterke patriottische beweging, waarbij prinsgezinde kandidaten voor de vroedschap niet werden geaccepteerd. Binnen een maand werden de opstanden door troepen van Stadhouder Willem V onderdrukt.
In 1908 werd, door toedoen van generaal F.A. Hoefer, de Dijkpoort van de verpauperde stad gerestaureerd en verfraaid met vier torentjes die zijn ontworpen door de bekende architect P.J.H. Cuypers.
In het oude centrum van Hattem kun je het Anton Pieck Museum en het Bakkerijmuseum bezoeken.
Het Apeldoorns Kanaal loopt van de IJssel bij Dieren tot de IJssel bij Hattem, vaak parallel aan de rivier. Het kanaal is niet meer bevaarbaar en dient momenteel om de waterstanden in de loop van de IJssel op peil te houden. Op verschillende plaatsen wordt het kanaal door stuwen afgesloten. Vanaf Hattem worden boottochten georganiseerd, waarbij de flora en fauna van het natuurgebied langs het kanaal worden belicht.
