Schalkwijk is een dorp binnen de gemeente Houten. Het dorp is ontstaan nadat in het jaar 1130 diverse gebieden in de omgeving werden ontgonnen. Schalkwijk is het centrale dorp op het Eiland van Schalkwijk, een agrarisch poldergebied omkadert door de wateren van de Lek, het Amsterdam – Rijnkanaal en het Lekkanaal. Schalkwijk is een lintdorp met een Brink. Het dorp wordt doorsneden door de spoorlijn Den Bosch-Utrecht.
Schalkwijk blijft tijdens de reformatie voornamelijk katholiek. Wanneer de vrijheid van godsdienst terugkeert, wordt een indrukwekkende kerk gebouwd, die bekendstaat als “de Kathedraal van het Sticht”. Naast de kerk staat een grafkapel. De katholieke achtergrond is tevens de reden dat Schalkwijk een actief carnavalsleven kent.
Op de Brink, het oudste gedeelte van Schalkwijk staat de hervormde kerk uit 1800. Aan de Brink staat een waterpomp en arbeidershuisjes.
Langs de Schalkwijkse wetering staan nog veel oude boerderijen.
Schalkwijk is ontgonnen onder leiding van de familie van Schalkwijk, zij woonden in kasteel Schalkwijk, locatie van dit kasteel is onbekend. In 1304 raakt de toenmalige eigenaar Gijsbert van Schalkwijk betrokken bij de slag bij de Lek, als straf wordt het kasteel afgebroken. Tientallen jaren later wordt een tweede kasteel Schalkwijk gebouwd.
In 1634 koopt de katholieke Adriaen Ram het kasteel en de zuidtoren van het kasteel wordt ingericht als schuilkerk. In 1754 raakt het kasteel in verval en wordt rond 1800 gesloopt en de grachten gedempt. In de twintigste eeuw zijn de grachten weer uitgegraven en in het landschap zichtbaar gemaakt. De grachten worden gebruikt als schaatsbaan.
In het westen van Schalkwijk staat kasteel Vuijlcop. Deze woontoren is het oudste huis van de gemeente dateert uit het jaar 1300.
